Հայաստանի Ստեղծումը - Ամենավաղ գրառումները
Մինչև Հայաստանի ստեղծումը, հայկական պետության առաջին գրառումը «Արատտա» -ն է, որը գոյություն է ունեցել մոտավորապես մ.թ.ա. 27-28 -րդ դարերում: Շումերական արձանագրությունների շնորհիվ մենք դա գիտենք, ինչպես նաև պետության վերաբերյալ բազմաթիվ այլ փաստեր: Արատտան, ըստ շումերների, պաշտպանված էր պարիսպներով, ուներ մեծ ու հզոր բանակ և ուներ իր գրելու սցենարը: Նահանգի առաջնորդը, որը կոչվում էր Կրմապետ, նույնպես կրոնական առաջնորդն էր: Նրանք բազմանդամ էին ՝ գլխավոր և ամենակարևոր Աստծո ՝ Հայայի (Հայքի) հետ:
Ցեղային համադաշնությունները ՝ Հայասա-Ազզի և Նաիրի
Հայասան, որը հայտնի է նաև որպես Հայասա-Ազզի, ցեղային համադաշնություն էր, որը բաղկացած էր հայկական ցեղերից: Հայասա-Ազզին ուներ մեծ բանակ և հիանալի ճարտարապետություն, ներառյալ Աստվածների պանթեոն: Այն տևել է մ.թ.ա. 15 -ից 13 -րդ դարերը: Նրանց ամենամեծ թշնամին և հարևանը խեթական կայսրությունն էր, որը փլուզվեց մ.թ.ա. 1200 թվականին:
Նաիրիի ցեղային համադաշնությունը գոյատևեց 13 -րդ դարից մինչև մ.թ.ա. 10 -րդ դար: Ընդհանուր առմամբ ուներ մոտ 250 քաղաք: «Նաիրի» անվանումը տերմին էր, որն ասորիները օգտագործում էին Հայկական լեռնաշխարհի հայկական ցեղերին վերաբերելու համար:
Հին Հայաստան
Վանի թագավորությունը, որը հայտնի է նաև որպես Ուրարտու (անուն) կամ Բիայնիլի (էնդոնիմ), գտնվում էր Վանա լճի շրջակայքում: Նրա մայրաքաղաքը ոչ այլ ինչ էր, քան Վան քաղաքը: Հետաքրքիր է, որ Ուրարտուի առաջին թագավորներն իրենց անվանում էին Նաիրիի թագավորներ: Ուրարտուն առաջին միասնական հայկական պետությունն էր և գոյատևեց մ.թ.ա. 9-րդ դարի կեսերից մինչև մ.թ.ա. 6-րդ դար:
Ուրարտուից հետո պարսիկները (Մեդիայի թագավորություն) ներխուժեցին և իրենց իշխանությունը հաստատեցին ուրարտացիների վրա: Դա մ.թ.ա. 6 -րդ դարում էր: երբ Հայաստանը բարձրացավ որպես պաշտոնական և միասնական պետություն: Արտաշեսյան Արտաշեսյանի օրոք, Տիգրան III- ի տիրապետության ներքո, Հայաստանը ընդարձակվեց և դարձավ իր չափերով ամենամեծը:
Սակայն այս մեծ ձեռքբերումից կարճ ժամանակ անց այն ընկավ հռոմեական տիրապետության ձեռքը, և Հայաստանն արդեն ինքնիշխան պետություն չէր: 1 -ի դարում հռոմեացիներն ու պարթևները մշտապես մրցում էին Հայաստանի վրա իշխելու համար: 4 -րդ և 5 -րդ դարերում Հայաստանը մասնատվեց. կեսը Բյուզանդիայի տիրապետության մեջ էր, մյուսը ՝ Սասանյան Պարսկաստանի տիրապետության տակ:
5 -րդ դարում հայոց այբուբենի ստեղծումը մեծ դեր խաղաց հայերի մեջ քրիստոնեության ինտեգրման գործում, քանի որ նրանք այժմ կարողանում էին հաճախել զանգվածներին և Աստվածաշունչ կարդալ հայերեն լեզվով:
Միջնադարյան Հայաստան
645 թվականին արաբական նվաճման պատճառով տարիներ շարունակ կոտորածներից ու անկարգություններից հետո ամբողջ Հայաստանը ընկավ իսլամական տիրապետության տակ: Արաբական տիրապետությունը թուլացավ 200 տարի անց: Բագրատունյաց տոհմից Աշոտ I- ը հանրաճանաչություն ձեռք բերեց և մ.թ. 861 թվականին դարձավ իշխանների իշխան: Նա ապստամբություն վարեց և արաբական իշխանությունը դուրս մղեց Հայաստանից: Նա դարձավ Հայաստանի թագավոր, որին ճանաչեցին ինչպես Կոստանդնուպոլսի կայսրը, այնպես էլ Բաղդադի խալիֆը: Ի վերջո, 450 տարվա օկուպացիայից և տիրապետությունից հետո Հայաստանը կրկին ինքնիշխան պետություն էր:
Ռուբենյան տոհմը հիմնել է Կիլիկիայի թագավորությունը 1080 թվականին: Ռուբենյանների ընտանիքը ճյուղավորվել է ավելի մեծ Բագրատունիների ընտանիքից, որոնք իշխում էին Հայաստանի վրա: Այնուամենայնիվ, icիցիլիայի թագավորությունը, ի վերջո, ընկավ եգիպտական մամլուքների ձեռքը:
Հայաստանի Ստեղծումը, Նախա-ժամանակակից Հայաստանը
Օսմանյան կայսրությունը և Պարսկական Սաֆավյան կայսրությունը անընդհատ այս ու այն կողմ էին անցնում Հայաստանը: Ի վերջո, ստորագրվեց «Ամասիայի խաղաղություն» կոչվող պայմանագիրը, որտեղ Արեւելյան Հայաստանը ընկավ պարսիկների եւ Արեւմտյան Հայաստանի, օսմանցիների ձեռքը:
Արեւելյան Հայաստանը մնաց պարսկական տիրապետության տակ մինչեւ 19-րդ դար, երբ ստորագրվեց Թուրքմենչայի պայմանագիրը ՝ ավարտելով ռուս-պարսկական պատերազմը: Այս պայմանագիրը ստիպեց պարսիկներին զիջել տարածքները Հարավային Կովկասում մինչև Արաքս գետը Ռուսաստանին:
Հայաստանի Ստեղծումը, Առաջին Հանրապետություն
Օսմանցիների կողմից իրականացված Հայոց ցեղասպանությունից հետո Արևմտյան Հայաստանը նվաճվեց: Այնուամենայնիվ, բախտը բերեց Արևելյան Հայաստանին: Ռուսաստանի վերահսկողության տակ գտնվող երկրները ՝ Հայաստանը, Վրաստանը և Ադրբեջանը կարճաժամկետ ձևավորվեցին ՝ դառնալով Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն կոչվող մեկ պետություն, որը տևեց ընդամենը մեկ ամիս:
1918 թվականի մայիսի 28 -ին Հայաստանը վերջապես անկախություն ձեռք բերեց. սա նույնպես կարճատև էր:
1921 -ին Գարեգին Նժդեհի հրամանատարությամբ սկսվեցին ապստամբություններ արշավանքների և geանգեզուրի (Սյունիք) շրջանը տալու դեմ: Ի վերջո, սովետները համաձայնվեցին Zanանգեզուրը պահել Հայաստանի տարածքում և 1921 թվականի հուլիսի 13 -ին Հայաստանը դարձավ Խորհրդային Միության մաս:
Խորհրդային և Հետխորհրդային Հայաստան
Հայաստանը մնաց խորհրդային տիրապետության տակ 70 տարի 1921-1991 թվականներին: Հայաստանը Խորհրդային Միությունը կազմող 15 երկրներից մեկն էր:
Մշտական լարվածությունը հարևան Ադրբեջանի և խորհրդային կառավարության հետ վերջապես հանգեցրեց ռազմական գործողությունների ՝ կրակոցներով Նոր Հայկական բանակի և Երևանում տեղակայված ռուսական զորքերի միջև:
1991 թվականի սեպտեմբերի 21 -ին տեղի ունեցավ հանրաքվե և մեծամասնությունը քվեարկեց անկախության օգտին և անկախացավ: Անկախության առաջին տարիները դժվար էին ՝ մի կողմից էլեկտրաէներգիայի բացակայությունը, մյուս կողմից երկրաշարժն ու պատերազմը: Սակայն ժամանակի ընթացքում այն սկսեց կամաց -կամաց ոտքի կանգնել:
