Ավարայրի Ճակատամարտ:
Ավարայրի ճակատամարտը տեղի ունեցավ մ.թ. 451 թվականին: Պատերազմը սասանական պարսկական բանակի և քրիստոնյա հայկական բանակի միջև էր: Պատերազմը տեղի ունեցավ Մեծ Հայքի Վասպուրականի շրջանում գտնվող Ավարայր դաշտում, որն այժմ գտնվում է Հյուսիսային Իրանում: Չնայած հայերը պարտվեցին պատերազմում, այն այնուամենայնիվ ճանապարհ բացեց պայմանագրի կնքման համար, մ.թ. 484 թվականին, որը կոչվում էր Նվարսակի պայմանագիր: Այս պայմանագիրը կարևոր նշանակություն ուներ հայերի `իրենց իրավունքը պաշտպանելու համար:
Ավարայրի ճակատամարտի նախապատմությունը և պատճառը:
Հայաստանի Թագավորությունը առաջին ազգն էր, որը պաշտոնապես ընդունեց քրիստոնեության կրօնը: Այն ընդունվել է մ.թ. 301 թվականին: Պատմության այս ժամանակահատվածում Հայաստանը գտնվում էր Արսակիդների տոհմի տակ և գտնվում էր Տրդատ III- ի իշխանության տակ:
Ամեն ինչ սկսվեց այն ժամանակ, երբ 428 թ.-ին հայ ազնվականները դիմեցին Սասանյանների թագավոր Բահրամ 5- ին `երդվել Արտաշիաս 4- ի (Արտաշիր 4- ի` Հայաստանի հաճախորդ արքա և Հայաստանի վերջին Արքայական թագավոր) իբրև թագավոր: Հայաստանի Սա հանգեցրեց Սասանյան իշխանության առկայությանը և Հայաստանը կախվածության մեջ դարձրեց Սասանյաններից:
Այն պայմանով, որ հայերին թույլատրվում էր ազատորեն դավանել իրենց կրօնը, հայերը ուրախ էին պարսկական նոր Սասանի իշխանության համար: Սակայն Բահրամ 5 արքայի իրավահաջորդը և որդին ՝ Յազդեգերդ թագավորը, մտահոգվեց մի գաղափարով: Գաղափարն այն էր, որ քրիստոնեության գործելակերպը ստիպեր հայերին ավելի շուտ կողմնակից լինել քրիստոնյա եվրոպական ազգերին, քան պարսիկներին, որոնք դավանում էին զրադաշտականություն:
Ճակատամարտը և դրա հետևանքները:
Հայերի համար ճակատամարտը նրանց քրիստոնեական հավատքը պաշտպանելն էր:
451-ի հունիսի 2-ին, մոտավորապես 66000 հոգանոց բանակով, հայերը բախվեցին հակառակորդ սասանյան պարսիկների հետ, որոնք երեք անգամ ավելի մեծ բանակ ունեին:
Հայերը պարտվեցին պատերազմում, իսկ տխրահռչակ Վարդան Մամիկոնյանը սպանվեց իր ութ հավատարիմ սպաների հետ միասին: Սասանյան թագավորների թագավորը Հայաստանին նշանակեց նոր կառավարիչ ՝ միաժամանակ բանտարկելով բազմաթիվ հայ ազնվականների և քրիստոնյա քահանաների:
